Súng máy phòng không (súng cao xạ) 14.5mm

Trong khuôn viên trưng bày ngoài trời của Bảo tàng Bắc Ninh đang trưng bày khẩu súng máy phòng không (súng cao xạ 14.5mm) do Tiểu đoàn 18, Sư đoàn 365 sử dụng chiến đấu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ những năm 1965 - 1972.

Súng máy phòng không 14.5mm đang trưng bày tại Bảo tàng là loại súng 2 nòng với 2 ghế ngồi ngắm bắn, do Liên Xô thiết kế và sản xuất vào những năm 1950, chiều dài 2.60m, rộng 1.37m, cao: 1.22m; tốc độ đạn: 2400 viên/phút; sơ tốc đạn: 976 m/s; trọng lượng khi di chuyển 649 kg; kíp chiến đấu 5 người. Đây là một trong nhiều loại vũ khí hiện đại (gồm tên lửa SAM2, máy bay MiG 17, MiG 21, pháo cao xạ 37mm, súng máy phòng không 14.5mm…) Liên Xô đã viện trợ cho Việt Nam để trang bị cho các đơn vị Phòng không không quân trong kháng chiến chống Mỹ, đặc biệt là trong các cuộc chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ trên bầu trời miền Bắc. Súng máy phòng không 14.5mm này được trang bị cho Tiểu đoàn 18, Sư đoàn 365 sử dụng chiến đấu trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong những năm 1965 - 1972.

Sau chiến tranh, súng máy phòng không 14.5mm 2 nòng này được chuyển về lưu giữ bảo quản tại kho K895 của Cục Quân khí, Bộ Quốc phòng. Năm 2010, Bộ Quốc phòng chuyển giao súng phòng không cho Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh trưng bày giới thiệu về truyền thống đấu tranh cách mạng của quê hương Bắc Ninh.

Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, tỉnh Bắc Ninh nói riêng và miền Bắc nói chung thực hiện đồng thời hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng chủ nghĩa xã hội và chiến đấu chống các cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, chi viện sức người sức của cho chiến trường góp phần vào chiến thắng chung của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Để đối phó với chiến tranh phá hoại của Mỹ, miền Bắc Việt Nam đã xây dựng một mạng lưới phòng không dày đặc, nhiều tầng, nhiều trận địa pháo phòng không với nhiều loại pháo từ 12.7mm, 14.5mm đến 37mm, 57mm, 88mm, 100mm.

Súng máy phòng không 14.5mm là loại vũ khí phổ biến dùng để bảo vệ trận địa của các đơn vị pháo cao xạ và tên lửa phòng không, đồng thời được trang bị cho các đơn vị phòng không lục quân, dân quân du kích và tự vệ lập trận địa phục kích máy bay và trực thăng địch. Thường mỗi đại đội phòng không được trang bị 6 khẩu 88mm và 4 khẩu 14.5mm 2 nòng (hoặc 2 khẩu 14.5mm 4 nòng) để bảo vệ trận địa trung cao và bắn máy bay tầm thấp, tác chiến tương đối độc lập. Trong lực lượng phòng không chính qui, súng máy 14.5mm được cải tiến theo hướng ngắm bắn bán tự động bằng so kim theo phần tử máy ngắm quang điện tử để tiêu diệt mục tiêu ban đêm hoặc gắn lên thùng xe có lắp kèm trạm ngắm quang điện tử để tăng độ cơ động di chuyển trận địa phục kích chống mục tiêu bay thấp ban đêm. Trong lực lượng dân quân tự vệ nòng cốt, súng máy 14.5mm là vũ khí phòng không chủ yếu của các trung đội súng máy phòng không trực thuộc Ban chỉ huy quân sự cấp quận, huyện, thị xã và thành phố thuộc tỉnh.

Súng máy 14.5mm có các loại 1 nòng, 2 nòng và 4 nòng, tham gia nhiệm vụ bắn các mục tiêu trên không, trên biển và mặt đất ở cự ly gần từ vài trăm mét đến hơn cây số, chủ yếu được bố trí gần mục tiêu bảo vệ, đón lõng đánh máy bay bổ nhào với các loại đạn xuyên phá B-32, đạn vạch đường BZT và đạn phá MDZ. Việc lắp đạn được điều khiển bởi một xạ thủ, góc dẫn hướng thẳng đứng dao động từ -10° đến +90° và có khả năng bắn toàn diện. Tuy nhiên, do ngắm bắn bằng sức mạnh cơ bắp thông qua điểm tựa vai nên việc bắn vào mục tiêu di chuyển nhanh rất khó khăn.

Trong trận chiến đầu tiên của quân dân miền Bắc đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ngày 5/8/1964, 8 chiếc máy bay cường kích của hải quân Mỹ (4 chiếc A-4D1, 2 chiếc F-8U, 2 chiếc AD-6) cất cánh từ tàu sân bay Ti-công-đề-rô-ga bay thấp trên biển rồi đột nhập cửa Sót đánh vào khu vực Vinh - Bến Thủy. Ngay lập tức Trung đoàn Ra đa 290 đã phát hiện được địch, đánh dấu đường bay trên bàn tiêu đồ nhưng do thông tin không thông suốt nên Trung đoàn Pháo cao xạ 280 bảo vệ thành phố Vinh không nhận được thông báo kịp thời. Khi máy bay vào khu vực quản lý, nghe thấy tiếng động cơ máy bay địch, Khẩu đội trưởng Khẩu đội 4 Phan Đăng Cát, Chính trị viên Liêm, Trung đội trưởng Ny và các chiến sĩ Đại đội 138 nhanh chóng chạy về vị trí chiến đấu. Trong đội hình chiến đấu của ta, lực lượng súng máy 14.5mm trên núi Quyết đã nổ súng đánh trả đầu tiên; tiếp sau đó, Đại đội 138, 139, 137 pháo trung cao 90mm và các đại đội 71, 72, 73 pháo 57mm cũng đánh trả quyết liệt. Đúng 12 giờ 40 phút, 1 chiếc AD-6 bị trúng đạn rơi xuống biển cách bờ 10km. Ít phút sau, Tàu 187 của Hải quân ta ở gần đảo Hòn Ngư phối hợp với pháo cao xạ trên đất liền bắn rơi chiếc máy bay thứ 2. Đây là 2 chiếc máy bay phản lực hiện đại đầu tiên của đế quốc Mỹ bị các lực lượng phòng không trên Miền Bắc bắn rơi.